حمل و نقل ترکیبی به استفاده از دو یا بیشتر از انواع حمل و نقل (مانند زمینی، هوایی، دریایی) در انتقال کالا و مسافر اطلاق می‌شود. این روش به‌منظور بهره‌گیری از مزایای هر نوع حمل و نقل و پوشش‌دادن نقاط ضعف آن‌ها طراحی شده است. در حمل و نقل ترکیبی، هر نوع حمل و نقل نقش خاصی را ایفا می‌کند. به‌عنوان‌مثال، حمل و نقل هوایی برای ارسال کالاهای فوری و فاسدشدنی مناسب است، درحالی‌که حمل و نقل دریایی برای انتقال کالاهای حجیم و سنگین مناسب‌تر است. با ترکیب این روش‌ها، می‌توان بهترین نتیجه را در فرایند حمل و نقل به دست آورد.
ویژگی حمل و نقل ترکیبی
حمل و نقل ترکیبی (Intermodal Transport) دارای ویژگی‌های مهمی است که آن را از سایر روش‌های حمل و نقل متمایز می‌کند:
1. استفاده از چند روش حمل و نقل:
در حمل و نقل ترکیبی از ترکیبی از دو یا چند وسیله حمل و نقل استفاده می‌شود، مانند کامیون، قطار، کشتی یا هواپیما.
2. استفاده از یک واحد بارگیری استاندارد:
در این روش از واحدهای بارگیری یکپارچه مانند کانتینرها، یراق‌آلات یا تریلرها استفاده می‌شود.
3. تغییر روش حمل و نقل بدون تخلیه بار:
بار بدون تخلیه از یک وسیله به وسیله دیگر منتقل می‌شود.
4. مدیریت یکپارچه زنجیره تأمین:
تمام مراحل حمل و نقل به صورت یکپارچه مدیریت و هماهنگ می‌شوند.
5. کاهش هزینه‌ها و زمان:
استفاده از مزایای هر وسیله حمل و نقل منجر به کاهش هزینه‌ها و زمان حمل و نقل می‌شود و به جریان نقدینگی سازمان کمک می‌کند.
6. افزایش امنیت و کاهش خسارات:
امکان کنترل و پایش بیشتر بر محموله‌ها و کاهش خسارات احتمالی.
این ویژگی‌ها باعث شده است که حمل و نقل ترکیبی به یکی از روش‌های محبوب و رایج در زنجیره تامین جهانی تبدیل شود.
اهمیت حمل و نقل ترکیبی
حمل و نقل ترکیبی یا چندوجهی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. برخی از مهم‌ترین دلایل اهمیت حمل و نقل ترکیبی عبارت‌اند از:
1. افزایش کارایی و بهره‌وری:
امکان استفاده بهینه از مزایای هر روش حمل و نقل (ریلی، جاده‌ای، دریایی، هوایی)
کاهش هزینه‌ها و زمان حمل و نقل
2. کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی:
جایگزینی روش‌های پاک‌تر حمل و نقل به‌جای استفاده از وسایل نقلیه آلاینده
کاهش مصرف انرژی و آلودگی‌های ناشی از آن
3. ارتقای ایمنی:
امکان کنترل بهتر ریسک‌ها و کاهش حوادث در مسیر حمل و نقل
افزایش امنیت کالا و محموله‌ها در طول مسیر
4. توسعه اقتصادی و رقابت‌پذیری:
افزایش سرعت و انعطاف‌پذیری در زنجیره تأمین
بهبود دسترسی به بازارها و مشتریان
5. یکپارچگی و هماهنگی بین‌المللی:
تسهیل در عبور و مرور و ترخیص کالاها در مرزها
همگرایی با استانداردهای بین‌المللی حمل و نقل
در مجموع، حمل و نقل ترکیبی به‌عنوان یک الگوی کارآمد و پایدار در حمل و نقل مطرح است که می‌تواند به توسعه زیرساخت‌ها، افزایش رقابت‌پذیری و ارتقای جایگاه کشور در تجارت جهانی کمک کند.
کاربرد حمل و نقل ترکیبی
حمل و نقل ترکیبی کاربردهای گسترده‌ای در صنایع مختلف دارد و به طور عمده در موارد زیر استفاده می‌شود:
1. صنایع تولیدی و صادرات/واردات
انتقال کالاها و محصولات تولیدی بین کارخانه‌ها، انبارها و بنادر.
حمل و نقل صادرات و واردات کالاها به‌صورت یکپارچه.
2. حمل و نقل کالاهای مختلف
حمل و نقل انواع کالاها مانند کانتینرها، کالاهای فله، کالاهای خطرناک و غیره.
3. حمل و نقل زنجیره تأمین
انتقال کالا در تمام مراحل زنجیره تأمین از تأمین‌کننده تا مشتری.
4. حمل و نقل درون‌شهری و بین‌شهری
انتقال کالاها از مبدأ به مقصد در سطوح محلی، ملی و فرامرزی.
5. ارائه خدمات لجستیک یکپارچه
ارائه خدمات حمل و نقل، انبارداری، موصولی‌سازی و سایر خدمات لجستیکی به‌صورت یکپارچه.
6. پروژه‌های بزرگ عمرانی و ساختمانی
حمل و نقل تجهیزات، مصالح و مواد اولیه برای پروژه‌های بزرگ.
7. حمل و نقل محموله‌های حساس و با ارزش
حفظ امنیت و سلامت محموله‌های گران‌بها، هنری، فرهنگی و غیره.
در مجموع، حمل و نقل ترکیبی به دلیل مزایای آن کاربردهای فراوانی در صنایع مختلف دارد و به طور گسترده‌ای در زنجیره‌های تأمین جهانی استفاده می‌شود.
آیا حمل و نقل ترکیبی در ایران رایج است؟
بله حمل و نقل ترکیبی در ایران نیز مورداستفاده قرار می‌گیرد و درحال‌توسعه است. برخی از مهم‌ترین نکات در مورد کاربرد این روش در ایران عبارت‌اند از:
- زیرساخت‌های موردنیاز: ایران در سال‌های اخیر اقدامات خوبی در راستای توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل ترکیبی نظیر ایجاد پایانه‌های کانتینری، خطوط ریلی متصل به بنادر و فرودگاه‌ها انجام داده است.
- کریدورهای ترانزیتی: موقعیت جغرافیایی ایران در مسیر برخی از کریدورهای مهم ترانزیتی جهان مانند کریدور شمال-جنوب، کمک شایانی به توسعه حمل و نقل ترکیبی در کشور کرده است.
- برنامه‌های توسعه‌ای: در برنامه‌های توسعه‌ای کشور، توجه ویژه‌ای به توسعه حمل و نقل ترکیبی شده و اجرای پروژه‌های متعددی در این زمینه در دستور کار قرار گرفته است.
- چالش‌ها: با وجود پیشرفت‌هایی که در این حوزه صورت گرفته، هنوز چالش‌هایی مانند کمبود تجهیزات، هماهنگی بین دستگاه‌ها و توسعه مراکز لجستیکی وجود دارد که نیاز به توجه بیشتر دارند.
در مجموع، حمل و نقل ترکیبی در ایران درحال‌توسعه است و با برنامه‌ریزی مناسب می‌تواند به یکی از ارکان مهم حمل و نقل کشور تبدیل شود.
مزایای اقتصادی حمل و نقل ترکیبی برای کسب و کارها چیست؟
حمل و نقل ترکیبی برای کسب و کارها مزایای اقتصادی متعددی دارد:
1. کاهش هزینه‌های مختلف در نرخ حمل و نقل بین المللی:
- امکان استفاده از روش‌های ارزان‌تر در نرخ حمل و نقل در بخش‌های مختلف زنجیره تأمین
- کاهش هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم حمل و نقل به هنگام استعلام نرخ حمل و نقل بین المللی
2. افزایش سرعت و انعطاف‌پذیری:
- دسترسی سریع‌تر به مشتریان و بازارها
- امکان سفارشی‌سازی و انطباق با نیازهای متغیر مشتریان
3. بهبود کیفیت خدمات:
- ارتقای قابلیت اعتماد و کاهش خسارات و تأخیرها
- امکان پیگیری و نظارت بر وضعیت محموله‌ها در طول مسیر
4. توسعه بازارها و مشتریان:
- دسترسی به بازارهای جدید و گسترش شبکه فعالیت‌های تجاری
- تقویت رقابت‌پذیری و افزایش سهم بازار
5. کاهش آلودگی‌ها و مصرف انرژی:
- کاهش هزینه‌های ناشی از آلودگی‌های زیست‌محیطی
- بهبود تصویر و جایگاه برند کسب‌وکار در مسئولیت اجتماعی
در مجموع، حمل و نقل ترکیبی با بهبود کارایی، انعطاف‌پذیری و کاهش هزینه‌ها به افزایش سودآوری و رقابت‌پذیری کسب‌وکارها کمک می‌کند.
مزایای حمل و نقل ترکیبی نسبت به حمل و نقل سنتی
حمل و نقل ترکیبی در مقایسه با حمل و نقل سنتی، مزایای متعددی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. افزایش کارایی و بهره‌وری:
- بهینه‌سازی مسیرها و حذف تکرارها
- کاهش زمان و هزینه‌های حمل و نقل
- بهبود استفاده از ظرفیت وسایل نقلیه
2. بهبود قابلیت اطمینان و کنترل
- ردیابی و پایش بهتر محموله‌ها
- کاهش خطرات و آسیب‌های احتمالی
- افزایش سرعت و انعطاف‌پذیری در تحویل
3. کاهش هزینه‌های کلی
- کاهش هزینه‌های حمل و نقل
- کاهش هزینه‌های انبارداری و موصولی‌سازی
- افزایش بهره‌وری و صرفه‌جویی در هزینه‌ها
4. بهبود پایداری و کاهش آلودگی
- استفاده بهینه از انواع وسایل نقلیه
- کاهش مصرف سوخت وسیال حمل و نقل دریایی و زمینی و انتشار آلاینده‌ها
- افزایش استفاده از حمل و نقل ریلی و حمل و نقل دریایی
5. افزایش انعطاف‌پذیری و یکپارچگی
- امکان استفاده از ترکیبی از حمل و نقل دریایی، ریلی، جاده‌ای و هوایی
- امکان تغییر مسیر و حالت حمل و نقل در صورت نیاز
- ارتباط بهتر بین بخش‌های مختلف زنجیره تأمین
در مجموع، حمل و نقل ترکیبی با بهره‌گیری از مزایای انواع روش‌های حمل و نقل، موجب افزایش کارایی، کاهش هزینه‌ها و بهبود پایداری در زنجیره تأمین می‌شود.
