همه ما کسب و کار خود را به امید رسیدن به منابع مالی و سود بیشتر راه اندازی می کنیم تا موفقیت های کاری و شخصی بیشتری داشته و بتوانیم رفاه نسبی را تجربه کنیم. مدیریت مالی به عنوان یکی از ارکان اساسی هر کسب و کاری به حساب می‌آید که نقش حیاتی در جذب منابع مالی، تخصیص بهینه آن‌ها و تضمین پایداری اقتصادی آن کسب و کار ایفا می‌کند. توانایی در مدیریت مالی نه تنها به تصمیم‌گیری‌های درست و به موقع کمک می‌کند بلکه می‌تواند مسبب پیشرفت و موفقیت مستمر مدیران نیز باشد. بنابراین ما در این مقاله به معرفی مهم ترین مفاهیم پایه مالی خواهیم پرداخت تا به شما در درک بهتر مدیریت مالی کمک کنیم.
مدیریت مالی چیست
قبل ار صحبت درباره مفاهیم مالی بهتر است باهم مفهوم مدیریت مالی را مرور کنیم. بر طبق تعریف مایکروسافت، مدیریت مالی روشی استراتژیک برای ایجاد، کنترل و نظارت بر تمامی منابع مالی برای دستیابی به اهداف تجاری شما است که شامل بسیاری از حوزه‌های عملکرد مالی است که حول سودآوری، هزینه‌ها، جریان نقدی و اعتبار برای مدیران مالی در تیم‌های حسابداری، حساب‌های دریافتنی و حساب‌های پرداختنی می‌چرخند.
در سایت مدیربان هم تعریف خوبی از مدیریت مالی چیست می بینیم:
مدیریت مالی، امور مالی سازمان را به گونه‌ای مدیریت می‌کند که این سازمان در آینده نزدیک سودآور و مقیاس‌پذیر باشد. امور مالی شامل بودجه‌بندی، تصمیم‌گیری مالی، برنامه ریزی مالی، انتخاب منابع برای تامین مالی سازمان، انتخاب فرصت‌های سرمایه‌گذاری و ایجاد استراتژی‌های مالی با هدف رسیدن به اهداف سازمانی است.
مهم ترین مفاهیم پایه مالی
یکی از مهم‌ترین نیازهای مدیران سازمان ها آشنایی با مفاهیم مالی است. به خصوص کسب و کارهای کوچک که توان مالی برای استخدام مدیر مالی ندارند، آگاه بودن مدیران سازمان و به خصوص مدیر عامل با مفاهیم مالی بسیار موردنیاز است تا بتواند خودش به عتوان مدیر مالی به تحلیل صورت های مالی کسب و کار بپردازد. به دلیل اهمیت این موضوع در این بخش شما را با مفاهیم مالی و حسابداری مورد نیاز مدیران غیرمالی آشنا می کنیم. آموزش دیدن در حوزه مالی و شرکت در دوره مدیریت مالی برای مدیران غیر مالی هم راهکار خوبی برای افزایش دانش شما در این حوزه است.
بودجه
یکی از مهم‌ترین مفاهیم مالی که هر کسب و کاری برای موفقیت باید کاملا بر روی آن تسلط داشته و در کسب و کار خود به آن توجه کند، بودجه است. بودجه به معنی برنامه‌ریزی مالی برای یک دوره معین است که شامل پیش‌بینی درآمدها و هزینه‌ها می‌شود. برای اینکه یک بودجه‌بندی اصولی داشته باشید باید در ابتدا هدف خود را از این بودجه مشخص کرده و بر طبق آن، بودجه را بر اساس تجزیه و تحلیل درآمدها و هزینه‌های سابق، تعیین نمایید. سپس برنامه بودجه خود را تنظیم کنید. به این معنی که این بودجه در نظر گرفته شده چگونه قرار است خرج شود.
سرمایه
هر کسب و کاری که می‌خواهد شروع به کار کند، نیازمند سرمایه است. سرمایه یک فاکتور کلیدی برای شروع کار است. سرمایه کسب و کارها می‌تواند از جنس مال، فکر، منابع انسانی و… باشد. یکی از معیارهای مهم در ارزیابی کارایی، سرمایه‌گذاری های کسب و کار است؛ چرا که هرکسی توقع دارد سرمایه‌ای که وارد کاری می‌کند، پس از مدتی به او بازگردد و کسب و کار سوددهی را تجربه کند.
سرمایه می‌تواند ثابت باشد (مانند املاک، تجهیزات) یا متغیر (مانند منابع انسانی) یا سرمایه در گردش برای تولید کالا باشد. در هر صورت برای ادامه کار سرمایه‌ها مهم‌ترین چیزی هستند که ما به آن نیاز داریم تا کسب و کاری بهره‌ور داشته باشیم.
نقدینگی
به توانایی یک دارایی برای تبدیل شدن به پول نقد، نقدینگی می‌گویند. اکثر شرکت‌ها سرمایه‌های کلانی در اختیار دارند اما نقدینگی کمی دارند، در این صورت کسب و کار بدهکار می‌شود و حتی ممکن است ورشکستگی را تجربه کند؛ چرا که مفهوم نقدینگی از سرمایه اصلی کار بسیار مهم‌تر است. علاوه بر نقدینگی هر کسب و کاری به صورت شخصی، نقدینگی بازار هم عامل مهمی در رونق مالی – اقتصادی است.
فرض کنید شما جریان نقدینگی بالایی دارید و می‌توانید مواد اولیه مرغوبی خریداری و تولید را آغاز کنید. اما شرایط بازار به گونه‌ای است که میزان نقدینگی در بازار به دلیل رکود تورمی بسیار کم است. در این حالت، شما پس از تولید کالاهای خود نمی‌توانید آن‌ها را بفروشید چون در بازار نقدینگی کم است . پس از مدتی شما هم مجبور به گرفتن چک برای فروش کالاها شده و با مشکل نقدینگی، دپوی محصولات فروخته نشده و غیره مواجه می‌شوید و نقدینگی تان هم از بین می‌رود.
بنابراین مفهوم نقدینگی شرکت و نقدینگی بازار و تعادل این دو باهم در کسب و کار بسیار حائز اهمیت است. علاوه بر آن، نوع دیگری از نقدینگی به نام نقدینگی سیستمیک وجود داشته که اشاره به توانایی دولت در ارائه وام و تسهیلات دارد. هرچه این نقدینگی بیشتر باشد، اقتصاد آن جامعه پر رونق‌تر و رکود تورمی کمتر است.
عواملی که بر نقدینگی تاثیر می‌گذارند شامل عرضه و تقاضای کالا و خدمات، نوسانات بازار، تورم و قوانین و مقررات وضع شده است؛ بنابراین پیش از بودجه‌بندی و خرج نقدینگی خود، حتما شرایط زیر را بررسی کنید تا دچار کمبود نقدینگی نشوید. فقدان نقدینگی می‌تواند منجر به ایجاد بحران‌های مالی و کاهش رشد اقتصادی شود. بنابراین، درک مفهوم نقدینگی و اهمیت آن برای سرمایه‌گذاران، کارآفرینان و سیاست‌گذاران حیاتی است.
ریسک مالی
ریسک مالی بخشی اجتناب‌ناپذیر از فعالیت‌های مالی و سرمایه‌گذاری است. در هر کاری ریسک وجود دارد. اگر بتوانید ریسک‌ها را کنترل کنید ، در هر کاری که باشید چه کسب و کار و چه زندگی شخصی، موفق خواهید شد. ریسک مالی به احتمال تغییرات منفی در ارزش دارایی‌ها یا نتایج مالی یک شرکت یا سرمایه‌گذار اشاره دارد. ریسک زمانی به وجود می‌آید که قطعیتی درباره آینده مالی وجود نداشته باشد.
بنابراین با شناخت کامل آن و مدیریت ریسک می‌توانید کمی از وضعیت ابهام فاصله گرفته و راه کسب و کار خود را روشن‌تر کنید. ریسک مالی به طور کلی به چند نوع مختلف تقسیم می‌شود:
- ریسک بازار که ناشی از نوسانات کلی بازار است که می‌تواند بر ارزش دارایی‌ها تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، تغییرات در نرخ بهره، ارزش ارز، و قیمت‌های کالاها.
- ریسک اعتباری که به احتمال عدم پرداخت بدهی توسط وام‌گیرنده اشاره دارد. در واقع، این ریسک به این معناست که ممکن است یک مشتری یا شرکت قادر به بازپرداخت وام‌های خود نباشد.
- ریسک نقدینگی به عدم توانایی در فروش دارایی‌ها به قیمت عادلی در زمان مورد نیاز اشاره دارد. اگر بازار دارایی پر از خریدار نباشد، ممکن است نتوانید دارایی خود را سریعاً بفروشید.
- ریسک عملیاتی که ناشی از نقص‌ها یا اشتباهات داخلی در فرآیندهای عملیاتی یک شرکت است. به عنوان مثال، ممکن است یک خطای انسانی یا مشکل در سیستم‌های فناوری اطلاعات باعث زیان شود.
برای جلوگیری از ریسک مالی، نیاز است که دائما تجزیه و تحلیل های محیط کلان و خرد، دارایی های مالی داشته و به سبد سرمایه گذاری خود تنوع بخشید.
صورت های مالی
صورت‌های مالی مفهومی مشترک بین مالی و حسابداری است که شامل مستنداتی است که عملکرد مالی، وضعیت مالی و تغییرات آن در یک دوره خاص را گزارش می‌دهند. این صورت‌ها شامل صورت سود و زیاد، ترازنامه، صورت جریان وجوه نقد و… می‌شود. صورت‌های مالی یک وضعیت شفاف را به تصمیم گیرندگان ذینفع نشان می‌دهد تا بتوانند در برنامه‌های استراتژیک کسب و کار خود تصمیم گیری بهتری داشته باشند.
این صورت‌ها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
صورت سود و زیان (Profit and Loss Statement)
صورت سود و زیان درآمدها و هزینه‌های یک شرکت را در یک دوره مشخص (معمولاً یک سال مالی) نشان می‌دهد و شامل اقلامی مانند فروش، هزینه فروش، هزینه‌های عملیاتی، هزینه‌های غیرعملیاتی و در نهایت سود یا زیان خالص می‌باشد. هدف اصلی صورت سود و زیان نشان دادن قابلیت تولید سود شرکت است.
صورت وضعیت مالی (Balance Sheet)
صورت وضعیت مالی وضعیت مالی شرکت را در یک نقطه زمانی خاص نشان می‌دهد و شامل دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام می‌باشد.
فرمول اصلی صورت وضعیت مالی به صورت زیر است: [ دارایی‌ها = بدهی‌ها + حقوق صاحبان سهام ]
صورت جریان وجوه نقد (Cash Flow Statement)
صورت جریان وجوه نقد حرکات وجوه نقد و معادل‌های آن را در یک دوره مشخص نشان می‌دهد. جریان‌های نقدی معمولاً به سه دسته تقسیم می‌شوند: جریان‌های نقدی از عملیات و جریان‌های نقدی از سرمایه‌گذاری‌ها و جریان‌های نقدی از تأمین مالی.
هدف اصلی صورت های جربان وجوه نقد ارزیابی قابلیت شرکت برای ایجاد وجه نقد و توانایی مدیریت آن است.
سود ناخالص
سود ناخالص عبارت است از: درآمد به دست آمده از فروش محصول منهای هزینه تولید آن؛ در محاسبه سود ناخالص هزینه های جاری کسب و کار محاسبه نمی‌شود.
سود خالص
سود خالص عبارت است از سود ناخالص منهای هزینه‌های جاری سازمان که بین همه محصولات و خدمات سرشکن می‌شود؛ ازجمله: اجاره مکان، دستمزد نیروی کار، مالیات و…
رکود و تورم
با کاهش فعالیت‌های اقتصادی که GDP کشور را بالا می‌برد، رکود اتفاق می‌افتد، در این صورت خرید و فروش کمتر شده و عرضه کالا یا خدمات بیشتر از تقاضای آن است. رکود می‌تواند نقدینگی کسب و کارها را دچار چالش کرده و شرکت‌ها را با بحران‌های مالی مواجه کند.
حال اگر قیمت کالاها و خدمات به طور مداوم در فواصل زمانی بسیار کم افزایش یابد، تورم شکل می‌گیرد. تورم می‌تواند ناشی از افت ارزش واحد پولی کشور، بالا رفتن نرخ طلا، یا کاهش عرضه محصول یا خدمات باشد. در چنین شرایطی توان خرید مشتریان به شدت کاهش پیدا کرده و تا زمانی که مردم با موج تورم درامد خود را افزایش ندهد، شرکت‌ها در نقدینگی خود دچار چالش شوند.
در نهایت اگر همزمان هم تورم داشته باشیم و هم رکود داشته باشیم که مشتری نتواند خرید انجام دهد، در وضعیت رکود تورمی قرار می‌گیریم. این وضعیت معمولاً پیچیده‌تر از رکود و تورم جداگانه است. زیرا در این حالت علی رغم کاهش تولید و افزایش نرخ بیکاری، روز به روز قیمت‌ها بالا‌تر می‌رود و مردم توان خرید خود را به طور کامل از دست می‌دهند.
تعهدات مالی
این مفهوم به تعهداتی اشاره دارد که یک فرد یا یک کسب و کار نسبت به پرداخت بدهی‌ها یا انجام پرداخت‌های مالی در آینده دارد. این تعهدات می‌توانند ناشی از قراردادها، وام‌ها، قراردادهای خرید و سایر توافقاتی باشند که در آن‌ها پرداخت‌های معین و مشخصی در زمان‌های مشخصی به طرف مقابل انجام می‌شود. تعهدات مالی می‌توانند بدهی‌های کوتات مدت یا بلند مدت باشند که باید در سال مالی مشخص پرداخت شوند.
در صورتی که این بدهی‌ها پرداخت نشود، ممکن است اعتبار کسب و کار از بین برود. تعهدات مالی به دلیل اثراتی که بر روی نقدینگی، موجودی‌های مالی و توانایی یک فرد یا نهاد برای انجام فعالیت‌های اقتصادی دارند، بسیار مهم هستند. همچنین، در تجزیه و تحلیل وضعیت مالی یک کسب و کار، تعهدات مالی به همراه دارایی‌ها و حقوق مالکانه دیگر، پایه‌گذار ترازنامه و ارزیابی سلامت مالی آن واحد می‌باشند.
جمع بندی
اهمیت مدیریت مالی و آشنایی با مفاهیم پایه مالی فقط در راستای حفظ و رشد منابع مالی سازمان‌ها نیست، بلکه به عنوان ابزاری برای تحقق اهداف و چشم‌اندازهای بلندمدت آن‌ها نیز به‌حساب می‌آید. به اختصار، نادیده گرفتن این مقوله می‌تواند به نتایج منفی و به خطر انداختن پایداری و موفقیت سازمان‌ها منجر شود. داشتن آگاهی کافی از مفاهیم پایه مالی سعی کنید تا کسب و کاری هوشمندانه تر را مدیریت کنید.
