یکی از موضوعاتی که در چند دهه اخیر به آن توجه ویژه‌ای شده، آینده نگاری است. موضوعی که مثل خیلی از مباحث نظری، تعاریف مختلفی برای آن وجود دارد. تعریف آینده نگاری و اینکه اساسا آینده نگاری چیست از جمله موضوعاتی است که در این مطلب می‌خواهیم به آن پاسخ دهیم. این مفهوم به ویژه در دنیای کسب و کار اهمیت بسیار زیادی دارد؛ برای کسب و کارها بسیار مهم است که اتفاقاتی را که در آینده رخ می‌دهد به عنوان مبنایی برای تصمیم گیری در نظر بگیرند. با ما همراه باشید تا بیشتر درباره این موضوعات توضیح دهیم.
آینده نگاری چیست؟ (Foresight)
اصطلاح آینده نگاری آشناست، اما استفاده از آن در زمینه تفکر درباره آینده کاملاً خاص است. به طور کلی معنی آن این است که ما به دنیای فردا شکل می‌بخشیم؛ در واقع به این شکل که مسئولیت مهم ما در قبال آینده، رشد دادن آن است نه پیش بینی کردن آن.
بهتر است همین ابتدای کار هم سنگ بنا را درست بگذاریم و از واژه‌ها به درستی استفاده کنیم. ممکن است برخی آینده نگاری را با آینده نگری اشتباه بگیرند، تفاوت این دو واژه تنها در یک الف است، اما همین یک الف، یک دنیا فاصله بین معنا و مفهوم ایجاد میکند. ما وقتی به تعریف آینده نگاری می‌پردازیم بیشتر مبنای علمی و نظری را مد نظر قرار می‌دهیم و با سازوکارهای علمی سروکار داریم اما آینده نگری بیشتر یک مفهوم فال بینانه دارد که فارغ از مباحث علمی بوده و مبدا و منشا دیگری دارد. بنابراین شما هم همواره این تفاوت را قائل باشید تا نه خودتان اشتباه کنید و نه دیگران را به اشتباه بیاندازید.
معنی آینده نگاری و تعریف آن
آینده نگاری یک فعالیت شناختی است، فعالیتی که مبتنی بر ظرفیت ذاتی انسان برای تصور آینده‌ای جدید است. ما این روش را در هر زمینه‌ای به کار می‌گیریم تا به مردم کمک کنیم درباره آینده فکر کنند.
همچنین این کار فرآیندی سیستماتیک، مشارکتی، مبتنی بر جمع‌آوری اطلاعات آینده و چشم‌انداز میان‌مدت و بلندمدت است که با هدف امکان‌پذیر ساختن تصمیم‌های امروزی و بسیج اقدامات مشترک انجام میشود.
مثلث آینده نگاری چیست؟
می‌توان این مفهوم را به‌عنوان مثلثی در نظر گرفت که اضلاع آن شامل موارد زیر میشود:
- اندیشیدن به آینده
- بحث درباره آینده
- شکل دادن به آینده
آینده نگاری نه پیشگویی است و نه پیش بینی؛ هدف آن پیش‌بینی آینده نیست، رونمایی از آن به گونه‌ای است که گویی از پیش تعیین شده است و به ما کمک میکند تا آن را بسازیم. در واقع به نگارش در آوردن آینده است. تابلویی از آینده است که امروز آنرا ترسیم می‌کنیم و به نوعی ترسیم مسیر رسیدن به اهداف در آینده است.
معنی آینده نگاری این است که ما را دعوت میکند که آینده را به عنوان چیزی که می‌توانیم خلق کنیم و شکل دهیم، به جای چیزی که از قبل تصمیم گرفته‌ایم، در نظر بگیریم.
تاریخچه‌ای مختصر از آینده نگاری
انسان‌ها از راه‌های زیادی برای فراخوانی آینده استفاده کرده‌اند مانند: پیشگویی، کف بینی و غیره؛ اندیشیدن به آینده، چیز جدیدی نیست. در هر جامعه‌ای، مردم تصوراتی از زمان و آینده دارند، حتی اگر برخی از تصورات آنها متنوع به نظر برسد.
جدول زمانی آینده پژوهی اندرسون (2007) نشان می‌دهد که چگونه رویکردهای شفاهی اولیه در طول زمان تکامل یافتند تا جایی که تفکر در مورد آینده به عنوان حوزه آینده پژوهی در دوره پس از جنگ جهانی دوم رسمیت یافت.
در برنامه‌ریزی‌های آتی، آینده‌نگاری‌ها مبنایی برای هر شرکت خواهد بود. اگر یک شرکت بتواند از این روش استفاده کند که در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد، آنگاه میتواند عادات فعلی خود را تغییر داده و موقعیتی را اتخاذ کند که در آینده بسیار توسعه یافته‌تر خواهد شد. به همین دلیل اهداف و کارکرد آن بسیار مورد توجه قرار می گیرد.
اهداف و کارکرد آینده نگاری چیست؟
این موضوع اهداف متعددی دارد و طبق گفته هایزر و رندر به شرح زیر است:
- برای بررسی سیاست‌های فعلی و گذشته شرکت و مشاهده میزان نفوذ در آینده.
- آینده نگاری پایه و اساس کسب و کار و مبنای استهلاک کسب و کار در یک شرکت است، به طوری که میتواند اثر بخشی برنامههای یک کسب و کار را افزایش دهد.
علاوه بر این، عملکردی دارد که در زمان تصمیم گیری دیده میشود. یک تصمیم خوب زمانی است که بر اساس در نظر گرفتن این باشد که با شروع اجرای تصمیم چه اتفاقی خواهد افتاد. اگر پیش‌بینی‌هایی که انجام می‌دهیم دقیق نباشد، مشکل پیش‌بینی نیز مشکلی است که همیشه با آن روبرو هستیم.
عوامل موثر بر آینده نگاری کدام است؟
در این روش چندین و چند عامل اثرگذار هستند که در اینجا فهرستی از آنها را آورده‌ایم:
- ماهیت محصول در آینده نگاری: این روش در دوره تولید یک محصول بسیار تاثیرگذار است. به عنوان مثال، اگر محصول یک شرکت مدت زمان طولانی یا کوتاهی برای بقا در بازار داشته باشد باید این زمان را محاسبه کرد.
- روش توزیع محصولات: توانایی یک شرکت برای دستیابی به مشتریان خود در بازار یکی از عوامل است.
- موقعیت شرکت در بازار: موقعیت شرکت در بازار نیز بر پیش‌بینی تأثیر می‌گذارد، چه شرکت رهبر بازار باشد و چه دنبال‌کننده.
- سطح رقابت: چگونگی موقعیت شرکت در مقایسه با رقبای خود نیز یکی از عوامل تاثیرگذار است.
- داده‌های تاریخی: تمام داده‌های رویداد مربوط به شرکت در گذشته مهم بوده و در آینده میتواند نقش داشته باشد.
انواع پیش بینی در آینده نگاری
این روش انواع مختلفی دارد، شاید بتوان شاخص‌های مختلفی برای این کار در نظر گرفت، مثلا زمان، پول و غیره. ما در اینجا دو شاخص زمان و جریان نقدینگی را بررسی خواهیم کرد:
آینده نگاری بر اساس جریان نقدینگی
یکی از شاخص‌هایی که می‌توان برای آینده نگاری در نظر گرفت جریان نقدینگی است. یعنی شما آینده را بر اساس وضعیت نقدینگی ترسیم کنید. بر این اساس می‌توان سه مدل را ترسیم کرد:
- کوتاه مدت
- میان مدت
- بلند مدت
همانگونه که در حسابداری دوره مالی تعیین میشود، می‌توان در آینده نگاری مبتنی بر شاخص جریان نقدینگی نیز دوره تعیین کرد که این دوره میتواند از کوتاه تا بلند مدت را در بر بگیرد. استفاده از شاخص جریان نقدینگی به ویژه در کسب و کارها بسیار مفید است.
شاید بپرسید برای این کار ابزار و نرم افزاری هم وجود دارد؟ باید گفت بله نرم افزار جریان نقدینگی نورا یک نرم افزار کاملا آینده نگارانه مبتنی بر شاخص جریان نقدینگی است و تنها نرم افزاری در ایران است که این امکان را برای مدیران فراهم کرده است.
آینده نگاری بر اساس زمان
این نوع نیز به سه دسته تقسیم میشود:
- بلندمدت، یعنی پیش‌بینی که از تحلیل برای مدت طولانی‌تری استفاده میکند، معمولاً بیش از دو سال طول می‌کشد.
- میان مدت، با بازه زمانی سه ماهه تا دو ساله.
- کوتاه مدت با بازه زمانی صفر تا سه ماهه.
روشهای آینده نگاری
بر اساس در دسترس بودن داده‌ها، روشهای آینده نگاری به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- روش کیفی
- روش کمی
بررسی روش کیفی
روشهای کیفی زمانی استفاده میشود که سازمان یا شرکت در گذشته داده ای نداشته باشد. یا به این دلیل که داده ها امکان پذیر نیست یا با آنچه می خواهید پیش بینی کنید مطابقت ندارد. مهمتر از همه، آینده نگاری معمولا بر اساس افکار، نظرات و دانش و تجربه کامپایلرها است. روش کیفی نیز بر اساس نتایج تحقیقات از قبیل نظرات فروشنده، نظرات مدیر فروش، نظرات کارشناسان و نظرسنجی مصرف کنندگان است.
بررسی روش کمی
روشهای کمی که شرکتها یا سازمانها در صورت داشتن اطلاعات کافی از آن استفاده میکنند. علاوه بر این، در این روش فرآیند تحلیل با استفاده از رویکرد داده ها و اعداد است.
جمع بندی و نتیجه گیری از موضوع آینده نگاری
به طور خلاصه، این مطلب توضیحی از آینده نگاری بود، از درک موضوع تا روشهای آن. این دانش بسیار مهم است زیرا با این دانش، شرکتها می‌توانند اتفاقات آینده را ترسیم کنند تا سرانجام شرکت بتواند رشد کند. این علم با برنامه ریزی خیلی فرق دارد، در واقع آینده نگاری فرآیندی از آماده سازی سیستماتیک فعالیت‌هایی است که برای دستیابی به اهداف معین انجام میشود.
منابعی که این مطلب با استفاده از آنها نگاشته شده است:
- سایت foresight platform
- سایت hashmicro
