اقتصاددان‌ها و کارشناسان اقتصادی همواره مالیات را به عنوان یک منبع مالی ناب و مهم برای تامین بودجه دولت‌ها تلقی می‌کنند. در کشورهایی که بیشترین درآمدزایی از طریق نفت صورت می‌گیرد، استراتژی‌های بلند مدتی در حال تدوین است تا درآمدزایی از طریق مالیات را با درآمدزایی فروش نفت جایگزین کنند چرا که درآمد حاصل از دریافت انواع مالیات در مقایسه با درآمدهای نفتی، نوسانات و مشکلات کمتری دارد. دولت‌ها می‌توانند با دریافت انواع مالیات غیر مستقیم و مستقیم، سرمایه لازم را برای فراهم سازی هر چه بیشتر رفاه اجتماعی به دست آورده و از سوی دیگر با به کارگیری مزایای مالیات غیر مستقیم به گونه‌ای ماهرانه بر بازار و قیمت کالاها تسلط و نظارت داشته باشند و مسیر خرید را به نفع خریداران تغییر جهت دهند. در واقع دولت می‌تواند با تکیه بر مزایای مالیات غیر مستقیم، از مسیری دیگر در جهت برقراری عدالت اقتصادی در جامعه گام بردارد و این امر ضرورت دریافت اطلاعاتی در این زمینه که واقعا مالیات غیر مستقیم چیست و چه مزایایی دارد، بیشتر نمایان میکند.
مالیات غیر مستقیم چیست؟
حتما می‌دانید که انواع مالیات به دو دسته مالیات مستقیم و غیر مستقیم تقسیم میشود؛ مالیات غیر مستقیم، همان طور که از نام آن مشخص است، نوعی از مالیات است که به صورت غیر مستقیم از افراد گرفته میشود و همین باعث شده که ما اصلا متوجه نباشیم که چه زمانی و کجا این مالیات را پرداخت کرده‌ایم. برای درک بهتر این مطلب که واقعا مالیات غیر مستقیم چیست باید گفت که این نوع مالیات بخشی از همان پولی است که برای خرید کالا و خدمات می‌پردازیم، در واقع ما این پول را با خرید هر نوع محصولی به تولید کنندگان می‌پردازیم و آن‌ها مجموع این ارقام را به بخش دارایی کشور تحویل می‌دهند و بدین ترتیب دولت به درآمدزایی مالیاتی می‌رسد و از این درآمد در راستای رفاه عمومی و کاهش شکاف طبقاتی جامعه استفاده میکند.
اصول مالیات غیر مستقیم بدین صورت است که هر چقدر فرد مصرف کننده محصول بیشتری خریداری کند، باید مالیات غیر مستقیم بیشتری هم بپردازد و این روش دریافت مالیات به راحتی عدالت اقتصادی را به جریان می‌اندازد.
انواع مالیات غیر مستقیم بر چند نوع است؟
مالیات غیر مستقیم انواع مختلفی دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت:
1. مالیات بر واردات: این نوع مالیات، با عنوان حقوق و عوارض گمرکی، از تولیدکنندگان خارجی یا تجار وارد کننده گرفته میشود، در واقع دولت این مالیات را وضع میکند تا کالای خارجی به هنگام ورود به کشور متحمل هزینه بیشتری شود و در نتیجه این استراتژی، تولیدکنندگان کالای خارجی مجبور می‌شوند تا برای رسیدن به سودآوری، اقدام به افزایش قیمت کالای وارداتی کنند. افزایش قیمت کالای وارداتی باعث میشود این کالا در رقابت با کالای داخلی راه سختی در پیش داشته باشد و همین طور که می‌بینید این نوع مالیات برای حمایت از کالاها و خدمات داخلی اعمال میشود.
2. مالیات بر ارزش افزوده: مالیات بر ارزش افزود، به جز در موارد خیلی خاص، به تمام کالاها و خدمات تحمیل میشود. هر کالایی برای اینکه از مرحله ابتدایی تولید خود به مرحله نهایی برسد، دچار افزایش قیمت میشود برای مثال یک لباس در مرحله اول فقط یک پارچه است اما وقتی مراحل مختلف تولید و توزیع را سپری کرد، این پارچه به یک لباس با برند خاص و قیمت بالاتر تبدیل میشود، اقتصاددان‌ها این تفاوت قیمت موجود بین پارچه خام و لباس برند شده را ارزش افزوده می‌نامند. حال مالیات بر ارزش افزوده مالیاتی است که روی این افزایش قیمت وضع میشود و تقریبا هر نوع کالا و خدماتی را در بر می‌گیرد، به همین دلیل مالیات بر ارزش افزوده را یک نوع مالیات عام می‌دانند. مالیات بر ارزش افزوده به قیمت کالای خریداری شده اضافه میشود و تمام خریداران به هنگام دریافت کالا، مالیات آن را به فروشنده و تولیدکننده کالا می‌پردازند و بدین ترتیب تولیدکننده تمام این مالیات‌های دریافتی از مصرف کنندگان را جمع آوری کرده و تحویل اداره دارایی کشور می‌دهد.
3. مالیات بر مصرف: اگر مصرف کننده برخی کالاهای خاص مثل الکل و یا سیگار هستید، باید این نوع مالیات غیرمستقیم را بپردازید. در واقع طبق اصول مالیاتی، پرداخت مالیات بر مصرف وظیفه تولیدکننده کالای مربوطه است اما تولیدکنندگان این مالیات را با افزودن بر قیمت کالا، از خریداران می‌گیرند. کالاهایی که مشمول مالیات بر مصرف می‌شوند عبارتند از:
- دخانیات
- الکل طبی و صنعتی
- انواع نوشابه‌های غیرالکلی
- اتومبیل
- خاویار
- فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی
مزایای مالیات غیر مستقیم چیست؟
مالیات غیرمستقیم، به عنوان یکی از انواع مالیات‌های دریافتی توسط دولت، دارای مزایا و معایبی، هم برای خریداران و هم برای دولت است که در ادامه به شماری از این موارد اشاره میشود:
- سهولت: مالیات غیر مستقیم به طور اتوماتیک با خرید کالا توسط خریداران پرداخت میشود و دولت هیچ هزینه‌ای برای وصول کردن این نوع مالیات نمی‌پردازد.
- فرار از مالیات به صفر می‌رسد: مالیات غیرمستقیم همراه با قیمت کالا پرداخته میشود، بنابراین هیچگونه فرار از مالیاتی در این مورد رخ نخواهد داد.
- تاثیر اجتماعی مثبت: مالیات غیر مستقیم با مشمول کردن شماری از کالاها مثل الکل، میزان خرید و فروش این کالاهای مضر را به حداقل رسانده و از سوی دیگر خرید کالاهای مفید را افزایش می‌دهد؛ بدین ترتیب فعالیتی سودمند در راستای سلامت جامعه رخ می‌دهد.
- عادلانه: در صورتی که این نوع مالیات برای کالاهای لوکس اعمال شود، می‌تواند تاثیر موثری در اجرای عدالت اقتصادی داشته باشد.
معایب مالیات غیر مستقیم چیست؟
در رابطه با معایب مالیات غیر مستقیم هم باید گفت که این نوع مالیات:
- دارای تشکیلات اداری نبوده و ممکن است دچار ناکارآمدی‌های اقتصادی شود.
- از آنجایی که بر طیف گسترده‌ای از مردم اعمال میشود، می‌تواند به کاهش رفاه عمومی منجر شود.
- تفاوتی بین قشر ضعیف و غنی وجود ندارد و هر خریداری با هر نوع درآمدی باید مالیات کالای خریداری شده را بپردازد و این ضعف مالیات غیر مستقیم نوعی بی عدالتی تلقی میشود.
جمع بندی و نتیجه گیری
کیفیت خدمات عمومی و رفاه هر جامعه‌ای به طور قابل توجهی تحت تاثیر میزان درآمد مالیاتی کشور است. هر قدر افراد جامعه بیشتر متعهد به پرداخت انواع مالیات غیرمستقیم و مستقیم باشند، به همان میزان رفاه زندگی را برای خود و کودکان خود به وجود می‌آورند. مزایای مالیات غیر مستقیم به قدری ارزشمند هستند که افراد با اطلاع از این مزایا به طور حتم از پرداخت نامحسوس آن، حس خشنودی فراوانی خواهند داشت. امیدواریم این مطلب پاسخ کاملی به اینکه مالیات غیر مستقیم چیست برای شما بوده باشد، در صورت هرگونه سوالی می‌توانید در قسمت کامنت‌ها آن را با ما در میان بگذارید.
3 دیدگاه دربارهٔ «بررسی چیستی و انواع مالیات غیر مستقیم»
تفاوت مالیات مستقیم و غیرمستقیم چیه؟؟
مالیات های مستقیم در واقع مالیات هایی هستند که مستقیما و بدون واسطه از درآمد و دارایی اشخاص گرفته می شود، در حالی که مالیات های غیر مستقیم به طرز نامحسوس و غیر مستقیم بر روی قیمت کالاها یا خدمات از مصرف کننده دریافت می گردد.
با سلام و تبریک سال ن.
ممنون میشم برای قوانین مالیات غیرمستقیم یک منبع مطالعاتی معرفی کنین.
با تشکر