حسابداری دولتی چیست؟

واژه‌های مهم در حسابداری دولتی

واقعیت این است که اصول حسابداری دولتی متشکل از چندین کلیدواژه کاربردی است که در ادامه به برخی از آن‌ها خواهیم پرداخت:

• بودجه

به برنامه مالی دولت برای یک سال مالی گفته می‌شود که شامل پیش‌بینی منابع درآمد و هزینه‌ها برای آبادانی کشور است.

• اعتبار / تخصیص اعتبار

مبلغی که برای تحقق اهداف دولت هزینه می‌شود؛ به تجویز استفاده از اعتبار در نهادهای مختلف تخصیص اعتبار گفته می‌شود.

• هزینه جاری

هزینه‌هایی که صرف امور روزمره نهادها در همان سال مالی و نه در آینده صورت می‌گیرد، گفته می‌شود.

5 پایه مهم در اصول حسابداری دولتی

اصول حسابداری دولتی مبتنی بر 5 اصل مهم و اساسی است که عبارتند از:

1. نقدی: در این نوع حسابداری، مواردی مانند سال مالی، وجوه نقد مربوط به هزینه‌ها و پرداختی‌ها به عنوان درآمد بیان می‌شود.
2. تعهدی: در حسابداری تعهدی، هزینه‌های پیاده‌سازی برنامه‌ها، فعالیت‌های سازمان‌های دولتی و برآورد بهای تمام شده در قالب اعتبارات مصوب صورت می‌گیرد.
3. نیمه تعهدی: چنانچه درآمدها یا هزینه‌های تعهد شده در حساب‌های هر دوره مالی ثبت شود، آن حسابداری نیمه تعهدی خواهد بود.
4. نقدی تعدیلی: در این نوع حسابداری، شرط تعهد و پرداخت برای ثبت درآمدها در زمان دریافت وجوه نقد و ثبت هزینه‌ها، ضروری است.
5. تعهدی تعدیلی: در این نوع حسابداری، ثبت درآمد در دوره قابل سنجش انجام می‌شود.

استانداردهای حسابداری دولتی چیست

متخصصان در تعریف حسابداری دولتی استانداردهای متفاوتی را در مقایسه با سایر موارد دنبال می‌کنند. اصول پذیرفته شده حسابداری (GAAP) از سوی حسابداران در همه بخش‌ها پشتیبانی می‌شود و اقدامات خود را با این استاندارد هماهنگ می‌کنند.

سازمان تحت نظارت بنیاد حسابداری مالی (FAF)، استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی را برای متخصصانی که در نهادهای دولتی کار می‌کنند، تدوین می‌کنند که هدف آن ارتقای گزارشگری مالی و ارائه اطلاعات مفید به مالیات دهندگان، مقامات دولتی، سرمایه‌گذاران و سایر افرادی است که از این گزارش‌ها استفاده می‌کنند.

مزایای شغل حسابدار دولتی

در وهله اول، فرصت خدمت به مردم در موقعیت حسابداری دولتی به دور از ذهنیت سود و زیان شرکت‌ها و ورود به مقوله‌ای مهم‌تر، اصلی‌ترین مزیت این شغل به حساب می‌آید. در نهاد دولتی، تمرکز اصلی حسابدار در تسهیل پروژه‌ها و بهبود مصالح عمومی خواهد بود. متخصصان این شغل، مسئولیت‌های وسیع‌تری نسبت به همتایان خود در شرکت‌های کوچک‌تر خواهند داشت.

2 کاربرد مهمی که حسابداری دولتی دارد

هنگام بررسی پرسش حسابداری دولتی چیست؟ لازم به توجه است که به صورت کلی گزارش‌های این نوع حسابداری در دو گروه مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد:

• کاربرد داخلی یا درون سازمانی

اشخاصی مانند مدیران شرکت‌ها، حسابرسان داخلی و مسئولان برنامه‌ریزی که در درون تشکیلات مشغول به فعالیت هستند و به داده‌های مالی دسترسی دارند و در تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی، از حسابداری دولتی استفاده می‌کنند.

• کاربرد خارجی یا برون سازمانی

اشخاصی مانند نمایندگان مجلس و حسابرسان مستقل که در درون تشکیلات مشغول به کار نیستند ولی با توجه به مسئولیت‌های قانونی امکان استفاده از مفروضات را دارند.

متداول‌ترین نوع حسابداری دولتی

حسابداری خزانه، از جمله متداول‌ترین انواع حسابداری دولتی است. سایت wall street mojo در مقاله جالبی به بررسی انواع حسابداری دولتی پرداخته است که با کلیک روی لینک آن می توانید این مقاله را بخوانید.

با توجه به انحصار فراوان قانونی و مالی دولت، کلیه مفروضات مالی در یک مقیاس حسابداری امکان‌پذیر نخواهد بود. در این صورت، این نوع حسابرسی در بخش متفاوتی موسوم به بخش حسابداری خزانه انجام می‌شود. براساس اصول پذیرفته شده حسابداری (GAAP) خزانه‌ها در سه گروه خزانه دولتی، خزانه اختصاصی و خزانه اعتباری تقسیم‌بندی می‌شود.

تفاوت حسابداری دولتی با حسابداری بازرگانی

تفاوت‌هایی بین حسابداری بازرگانی و دولتی وجود دارد که در ادامه به برخی از مهمترین آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

• صورت‌های مالی متفاوت: در حسابداری سازمان‌های دولتی، تفاوت بین دارایی و بدهی با حساب مازاد به جای سرمایه نشان داده می‌شود.
• انگیزه‌های متفاوت: هدف از حسابداری بازرگانی، کسب سود است و این امر با حسابداری در سازمان‌های دولتی تفاوت دارد.
• مبنای متفاوت: مبنای حسابداری دولتی قانون بودجه است و در صورت بروز تضاد بین قانون و اصول پذیرفته شده، اولویت با قانون است.
• عدم استفاده از انواع رایج نرم‌افزارهای حسابداری: در حسابداری دولتی، منبع مالی در واقع یک حساب مستقل است. پس سیستم حسابداری مورد استفاده در مدل دولتی نمی‌تواند یکی از انواع رایج نرم‌افزارهای حسابداری بازرگانی باشد.
• حدود مسئولیت: در سازمان‌های دولتی، قانون و مقررات وظایف و اختیارات کارکنان را مشخص می‌کند و مسئولیت مدیران این سازمان‌ها در برابر مردم، نهادهایی مانند قوه مقننه و قوه قضائیه است.
• مبنای حسابداری متفاوت: مبنای تعهدی اساس حسابداری بازرگانی است ولی در دولتی می‌تواند نقدی، نقدی تعدیل شده، تعهدی تعدیل شده و… باشد.
• نحوه ثبت متفاوت دارایی‌های ثابت: در نوع دولتی، دارایی‌های ثابت به منزله حساب هزینه هستند ولی در حسابداری بازرگانی دارایی‌ها به هنگام خرید به مثابه بهای تمام شده لحاظ می‌شوند و به مرور زمان برحسب طول عمر خود به حساب هزینه تبدیل می‌شوند.
• اهمیت کنترل بودجه: در حسابداری دولتی، به منظور کنترل بودجه باید نگهداری حساب درآمد و هزینه صورت گیرد؛ در حالی که در موسسات بازرگانی، این امر چندان شایان توجه نیست.

نتیجه گیری و جمع بندی

در ابتدای مطلب گفتیم که حسابداری دولتی چیست، در واقع این نوع حسابداری یک سیستم اطلاعاتی است که از جمله وظایف آن جمع‌آوری و تحلیل داده‌های مالی مربوط به مؤسسات دولتی بوده که در نهایت با ارائه گزارش‌های دقیق و منطقی برای کمک به پیشبرد اهداف دولت و نهادهای مختلف، نقش خود را ایفا می‌کند و تمام اینها جزئی از اصول حسابداری دولتی به شمار می‌آید.

البته وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی برای گزارش‌دهی و تصمیم‌گیری موثرتر، به ابزارهای جدید و فناوری برای ثبت رویدادهای مالی و گزارش‌گیری نیاز دارند. در این رابطه محصولات نرم‌افزاری برای نظم بخشیدن به رویدادهای مالی دستگاه‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی و عمومی، ارائه شده‌اند.