انواع مرخصی در قانون کار چیست؟

شاید خوشتان نیاید اما مرخصی حق تلخی است، گرفتن آن همیشه با منت همراه است! شاید کارمندها بیشتر این موضوع را درک کنند، مثل جیره یک سرباز است و البته ابزاری برای فشار بر کارمندان است، مثل یک زندانی که چند روزی برای خروج از زندان به او مجوز می‌دهند، اما از این‌ها که بگذریم مرخصی یک وضعیت قانونی است، برای همین در این مطلب می‌خواهیم به بررسی انواع مرخصی در قانون کار بپردازیم. همچنین فرمول محاسبه مرخصی را هم خواهیم گفت تا کسی نتواند این حق تلخ را به کام شما تلخ‌تر کند!

مرخصی چیست؟

اگر بخواهیم تعریف درستی از مرخصی ارائه دهیم باید گفت مرخصی به روزهایی گفته می‌شود که کارفرمایان به کارمندان خود اجازه می‌دهند تا ساعات یا روزهایی بر سر کار خود حاضر نباشند. این مرخصی انواع مختلفی دارد، از با حقوق گرفته تا بی حقوق که شامل موارد مختلفی می‌شود که در ادامه توضیح خواهیم داد.

یکی از کارهایی که باید برای ایجاد تعادل بین کار شخصی و زندگی با کار کردن انجام داد، استفاده درست و مناسب در عین حال به جا از روزهای مرخصی قانونی است و همیشه موضوع مرخصی موضوعی پراهمیت و پر صحبت بین کارمندان است.

گاهی اوقات شرایطی ناخواسته به وجود می‌آید که کارمندان برای رسیدگی به آن امور در ساعات یا روزهای کاری نیاز به گرفتن مرخصی دارند و بعضاً کارفرما به ناحق یا از روی اطلاع یا بی اطلاعی حق گرفتن مرخصی کارمندان را نادیده می‌گیرند و در عمل قانون کار را رعایت نمی‌کنند.

اما مرخصی مطابق قانون کار حقی است که برای کارگر یا کارمند در ترک کار در روزهای غیرتعطیل در نظر گرفته شده است. مطابق قرارداد کاری، یک کارمند می‌تواند در ماه و سال از انواع مرخصی استفاده کند.

12 نوع مرخصی که شاید نشناسید!

شاید خیلی از کارمندان با مرخصی‌های مختلفی که می‌توانند در حوزه کاری خود بگیرند آشنا نباشند، علاوه بر مرخصی‌هایی مثل استحقاقی، استعلاجی و ساعتی که همه می‌شناسیم، شاید ندانید که مرخصی‌های دیگری هم داریم که شامل 12 مورد می‌شود.

انواع مرخصی کارمندان در قانون کار را می‌توان به 12 دسته تقسیم بندی کرد:

1. استحقاقی
2. استعلاجی
3. بدون حقوق
4. بارداری
5. شیردهی
6. ازدواج
7. فوت اقوام درجه یک
8. ساعتی
9. بین تعطیلی
10. حج
11. تحصیلی
12. اضطراری

1- مرخصی استحقاقی و قواعد آن

برابر با قانون کار (قانون 64) کارگران و کارمندان در هر ماه 2.5 روز مرخصی در کار‌های عادی می توانند داشته باشند. این عدد در سال می‌‌شود 192 ساعت که معادل 26 روز است.

این به این معنی است که کارکنان می‌توانند 26 روز مرخصی با حقوق داشته باشند. قابل ذکر است که مقدار مرخصی استحقاقی در مشاغل سخت بیشتر است، یعنی 5 هفته در سال که تقریباً معادل 3 روز در ماه است.

البته دقت کنید که یکسری نکات درباره مرخصی استحقاقی وجود دارد که باید در نظر بگیرید. مثلا مرخصی روزهای پنجشنبه 4 ساعت در نظر گرفته می‌شود یا اینکه در صورت استعفا و ترک کار مطالبات بابت مرخصی‌های باقی مانده به کارگر تعلق نمی‌گیرد.

2- مرخصی استعلاجی در قانون کار

طبق ماده 74 قانون کار و 59 قانون تامین اجتماعی مرخصی با نام استعلاجی وجود دارد که مرخصی استعلاجی، با تایید سازمان تامین اجتماعی، جزو سوابق کار و بازنشستگی محسوب خواهد شد. این نوع مرخصی برای زمانی است که در آن کارگر یا کارمند به دلیل بیماری و برای درمان به مرخصی می‌روند.

3- مرخصی بدون حقوق چیست؟

طبق ماده 72، کارمندان می‌توانند در صورت نیاز درخواست مرخصی بدون حقوق به کارفرما را ارائه دهند. حداکثر زمان برای استفاده از مرخصی بدون حقوق 2 سال است که قرارداد، به صورت تعلیق در خواهد آمد.

موارد استفاده از مرخصی بدون حقوق:

• تحصیل
• انجام سفر‌های طولانی
• امور شخصی
• گرفتاری‌های خانوادگی
• گذراندن دوره آزمایشی برای کار جدید

4- مرخصی بارداری برای مادران و پدران!

شاید یکی از پر اهمیت ترین انواع مرخصی برای کارمندان خانم مرخصی بارداری باشد. طبق قانون، مدت مرخصی بارداری زنان شاغل در بخش‌های دولتی و غیر دولتی 9 ماه تمام است که حقوق این ایام توسط سازمان تامین اجتماعی پرداخت می‌شود.

همسران این افراد (زنان شاغل) نیز از دو هفته مرخصی اجباری علاوه بر مرخصی‌های استحقاقی از زمان تولد نوزاد برخوردار هستند.

حالا یکسری قوانین درباره مرخصی بارداری وجود دارد، مثلا جالب اینجاست که تمامی خانم‌های شاغل می‌توانند از مرخصی زایمان استفاده کنند یا اینکه شاید برایتان جالب باشد که مرخصی بارداری جزو سابقه افراد محاسبه می‌شود.

حالا شاید یکی از نگرانی‌هایی که بین زنان شاغل مطرح است این باشد که فکر کنند جایگاه خود در سازمانی که مشغول به کار هستند [با توجه به مدت زمان طولانی مرخصی] را از دست بدهند؛ اما دوره مرخصی زایمان جزء ایام تعلیق از کار حساب می‌شود یعنی بعد از مرخصی، کارمندهای زن می‌توانند به سرکار خودشان برگردند.

برای گرفتن مرخصی بارداری یکسری مدارک لازم است که در ذیل به آن اشاره کردیم:

1. دفترچه بیمه یا کد بیمه تامین اجتماعی
2. گواهی از پزشک
3. خلاصه پرونده ترخیص از بیمارستان
4. تصویر تمام صفحات شناسنامه پدر و مادر
5. شناسنامه کودک

5- مرخصی شیردهی برای بانوان کارمند

ماده 6 قانون ترویج تغذیه نوزاد با شیر مادر این اجازه را می‌دهد که برای مدت دو سال و به مدت یک ساعت مادران از مرخصی ساعتی برای شیر دادن به کودک خود استفاده کنند. در قانون ذکر شده که اگر مادری دارای فرزندان دوقلو باشد، مدت زمان مرخصی او دو برابر خواهد شد.

6- مرخصی ازدواج و فوت اقوام درجه یک

طبق ماده ۷۳ کلیه کارگران و کارمندان در صورت ازدواج می توانند از سه روز مرخصی برخوردار باشند. مرخصی فوت اقوام درجه یک مانند مرخصی ازدواج است، در موارد ناگواری مثل فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان، کارمندان حق برخورداری از 3 روز مرخصی با استفاده از مزد را دارند که زمان آن قابل انتقال به روز دیگر نیست و این مرخصی به صورت جداگانه از مرخصی استحقاقی است.

7- مرخصی ساعتی برای کارمندان

نوع دیگری از مرخصی ، مرخصی ساعتی است که جزو مرخصی استحقاقی به شمار می‌رود و افراد می‌توانند به جای گرفتن مرخصی برای یک روز کامل، آن را به ساعت‌های کمتر تبدیل کنند.

میزان مجاز برای گرفتن این نوع مرخصی در شرکت‌ها متفاوت است، اما در حالت کلی اگر میزان آن به ۸ ساعت برسد، یک روز کامل مرخصی برای شما محاسبه می‌شود.

حداکثر این نوع مرخصی در ماه ۱۶ ساعت است و در آخر هر ماه به ازاء هر ۸ ساعت معادل یک روز از مرخصی استحقاقی فرد کسر می‌شود.

8- مرخصی بین تعطیلی و شرایط آن

همانطور که از نامش معلوم است این نوع مرخصی معمولاً بین روزهای تعطیل رسمی است برای مثال بعد از تعطیلی جمعه، یکشنبه و دوشنبه هم تعطیل رسمی است و کارمند تمایل دارد که شنبه را هم از تعطیلی کاری استفاده کند.

در صورت انجام این کار، روز شنبه جزو مرخصی استحقاقی فرد محسوب شده و از آن کسر می‌ شود که اصطلاحاً در قانون مرخصی بین تعطیلی گفته می‌شود. این نوع مرخصی را کارمندان می‌توانند به عنوان مرخصی استحقاقی در نظر بگیرند.

9- مرخصی حج

هر کارمند برای ادای فریضه حج واجب می‌تواند در طول مدت زمان کاری خود یک ماه را به عنوان مرخصی استحقاقی دریافت کند.

هر کارمند حق دارد در طول مدت کار خود تنها برای یکبار به منظور ادای فریضه حج واجب یک ماه (30روز) مرخصی حج بگیرد.

ماده 67 قانون کار

10- مرخصی تحصیلی

همانطور که در بالا گفته شد هر مرخصی با توجه به نوع مرخصی، تعداد روز مشخصی دارد؛ یکی دیگر از انواع مرخصی‌های پیش بینی شده در قانون کار، مرخصی تحصیلی است که کارمندان می‌توانند برای طی دوره تحصیلی، به مدت 2 سال از مرخصی تحصیلی استفاده کنند.

این مدت برای 2 سال دیگر نیز قابل تمدید است؛ البته به شرط توافق کارفرما.

شاید این سوال برایتان به وجود آید که آیا گرفتن این مرخصی باعث ابطال قرار داد کاری می‌شود؟ خیر؛ چرا که مر‌خصی کار باعث فسخ قرارداد نشده بلکه باعث تعلیق قرارداد کاری خواهد شد.

11- مرخصی اضطراری در قانون کار

در واقع مرخصی اضطراری کارمندان اعم از کارمندان موسسه‌های رسمی، قرارداد کاری معین، پیمانی و… به منظور تحکیم و تحریم نهاد خانواده است.

در برخی موارد کارمندان حق برخورداری از 7 روز مرخصی اضطراری علاوه بر سقف مرخصی استحقاقی سالانه را دارند. در موارد زیر افراد حق برخورداری از این نوع مرخصی را دارند:

1) ازدواج دائم
2) ازدواج فرزند کارمند
3) فوت بستگان درجه یک

که تاریخ ازدواج از زمان عقد به مدت 2 سال و تاریخ فوت از زمان فوت تا 40 روز با اعلام کارمند و با احتساب ایام تعطیل صورت می گیرد.

نحوه فرمول محاسبه مرخصی

همانطور که در فوق اشاره شد در قانون شیوه های متفاوتی برای گرفتن مرخصی وجود دارد. به صورت خیلی شفاف بخواهیم بیان کنیم فرمول مستقیمی وجود ندارد که بتوانید مرخصی گرفتن را محاسبه کنید، چرا که طریقه محاسبه مرخصی کار به این صورت است که برای هر کدام از انواع مرخصی باید به صورت جداگانه عمل کرد.

آنچه در این صفحه می‌خوانید:

• https://nuracashflow ir/difference-dayoff/
• https://nuracashflow ir/difference-dayoff/#:~:text=7- مرخصی ساعتی برای کارمندان&text=میزان مجاز برای گرفتن این مرخصی استحقاقی فرد کسر می‌شود
• https://nuracashflow ir/difference-dayoff/#:~:text=برابر با قانون کار (قانون مرخصی با حقوق داشته باشند
• مرخصی ساعتی در قانون کار