مالیات بر ارزش افزوده چیست (نحوه محاسبه، روش اخذ و بازه پرداخت)

ارزش افزوده چیست؟

برای اینکه بدانید این نوع مالیات چیست، ابتدا باید با مفهوم ارزش افزوده آشنا باشید، ارزش افزوده در واقع همانطور که از نامش بر می‌آید، به میزان ارزش افزوده شده به یک کالا یا خدمت در مراحل تولید گفته می‌شود.

در هر مرحله‌ای از تولید یک کالا یا ارائه یک خدمت به مصرف کننده، فرآیندی بر روی محصول انجام می‌شود که به دنبال آن ارزش آن محصول افزایش یافته و همین مقدار افزایش یافته ارزش را تحت عنوان ارزش افزوده در نظر می‌گیرند.

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟ (Value Added Tax)

یکی از روش‌های ایجاد ثبات در سیستم مالی دولت به صورت مستمر دریافت مالیات است که طی روش‌ها و سیستم‌های مالیاتی مختلف در هر کشوری از مشاغل مختلف و بر حسب درآمد آن‌ها دریافت می‌شود. یکی از بهترین روش‌های انجام این امر نیز دریافت مالیات بر ارزش افزوده کالا یا Value added Tax محسوب می‌شود که تضمین کننده استمرار دریافت مالیات برای دولت خواهد بود که می‌توان روی آن برنامه ریزی کرده و در تعیین بودجه هر سال روی آن حساب کرد.

با توجه به مفهومی که برای ارزش افزوده در نظر گرفته شده، در پاسخ به این سوال که مالیات ارزش افزوده چیست می‌توان گفت به میزان مالیاتی که در هر مرحله از تولید یک کالا یا خدمت بر میزان افزوده شده ارزش آن کالا تعلق می‌گیرد گفته می‌شود.

این مالیات به صورت غیرمستقیم توسط دولت جمع‌آوری می‌شود، به این معنی که مصرف کننده نهایی کالا که آن را از فروشنده خریداری می‌کند، مالیات بر ارزش افزوده را مضاف بر قیمت اصلی کالا به فروشنده پرداخت نموده و فروشندگان نیز طی فرآیندهای مشخص شده، مالیات جمع آوری شده را به دولت پرداخت می‌کنند.

باید این موضوع را در نظر داشته باشید که مالیات بر ارزش افزوده به سه دسته تقسیم می‌شود:

• مالیات بر تولید
• مالیات بر درآمد
• مالیات بر مصرف

در واقع مالیات ارزش افزوده مالیات بر مصرف بوده و توسط آخرین خریدار و مشتری کالا پرداخت خواهد شد و سپس به خزانه دولت واریز می‌گردد.

روش دریافت مالیات ارزش افزوده چیست؟

برای اینکار فرآیند خاصی در نظر گرفته شده که طی آن در هر مرحله از تولید و ارائه یک کالا یا خدمت، میزان مالیات بر ارزش افزوده توسط خریدار پرداخت شده و از خریدار بعدی هنگام فروش کالا، دوباره دریافت می‌شود و این فرآیند تا زمانی که محصول به دست مصرف کننده و خریدار نهایی برسد ادامه خواهد داشت.

در این بین فروشندگان کلی و جزئی واسط باید اظهارنامه‌های مالیاتی خود را در زمان‌های مشخص شده به سازمان مالیاتی کشور ارائه دهند و هرگونه کم و کاستی در این اظهارنامه‌ها می‌تواند جریمه‌های سنگینی را برای آن‌ها به دنبال داشته باشد.

در نهایت مالیات ارزش افزوده هر سه ماه یکبار و با یک فرصت 15 روزه باید پرداخت شود و باید در پایان هر دوره سه ماهه واجدین شرایط اظهارنامه مالیاتی خود را به سازمان مالیاتی کشور ارائه داده و مبلغ آن را به حساب مذکور واریز نمایند.

بررسی چگونگی محاسبه مالیات ارزش افزوده

در حال حاضر در ایران میزان مالیات بر ارزش افزوده برابر با 9 درصد در نظر گرفته شده است که ممکن است در آینده این مقدار افزایش پیدا کند. از این 9 درصد حدود 6 درصد در اختیار سازمان مالیاتی کشور قرار گرفته و 3 درصد باقیمانده نیز به عنوان عوارض ارزش افزوده محاسبه می‌شود.

قیمت کلی یک کالا که توسط خریدار نهایی به فروشنده پرداخت می‌شود در واقع برابر با مقدار بهای آن کالا به‌علاوه 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده بر قیمت آن کالا است.

برای محاسبه مالیات ارزش افزوده به عنوان مثال یک فروشنده خرد را در نظر می‌گیریم. فروشنده کالایی را طبق قوانین و قیمت‌های مشخص شده توسط صنف مورد نظر با قیمت 1000 تومان به‌علاوه 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده از فروشنده عمده یا تولید کننده خریداری می‌کند و پس از مدتی این کالا را باز هم طبق قیمت گذاری مشخص، توسط اصناف به قیمت 1200 تومان به‌علاوه 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده به مصرف کننده نهایی می‌فروشد.

در نهایت شخص فروشنده جزئی باید پس از دوره سه ماهه طبق فرمول مشخص شده محاسبه مالیات ارزش افزوده را با در نظر گرفتن میزان تفاوت مالیات گرفته شده از مشتری در مقابل مالیاتی را که به فروشنده کلی یا تولید کننده پرداخت نموده است را به عنوان مالیات به سازمان مالیاتی کشور پرداخت نماید.

نحوه پرداخت مالیات ارزش افزوده چیست؟

هر میزان مالیاتی که یک واسط برای خرید کالا یا خدمات پرداخت می‌کند در اعتبار مالیاتی وی محاسبه شده و از میزان مالیاتی که هنگام فروش به‌دست آورده کسر می‌شود. اگر در نهایت میزان مالیات پرداختی توسط واسط بیشتر از میزان مالیاتی باشد که از خریدار نهایی دریافت کرده، این میزان در سامانه برای وی لحاظ شده و به دوره‌های سه ماهه مالیاتی بعد منتقل می‌شود و مجدد مورد محاسبه قرار می‌گیرد.

البته این امکان توسط سازمان مالیات در نظر گرفته شده تا شخص فروشنده واسط در صورت نیاز به مبلغ مازاد، درخواست دریافت آن را به سازمان ارائه داده و سازمان مالیات نیز موظف است ظرف مدت زمان نهایت یک ماهه این مبلغ را به حساب شخص واریز نماید.

آنچه در مطلب مالیات ارزش افزوده آموختیم

در این مطلب گفتیم که مالیات بر ارزش افزوده چیست و چگونه اخذ می‌شود و به روش محاسبه مالیات ارزش افزوده نیز اشاره کردیم.

باید دانست که دریافت مالیات توسط دولت‌ها یکی از راهکارهای اصلی برای افزایش میزان بودجه و کاهش وابستگی به درآمدهایی مانند درآمدهای نفتی تلقی می‌شود. از طرفی در سیستم مالیاتی، تولیدکننده یک کالا یا خدمت اغلب مشمول پرداخت مالیات نبوده یا میزان بسیار اندکی مالیات را پرداخت می‌کند.

در نقطه مقابل، مصرف کنندگان با توجه به میزان مصرف خود، مالیات بیشتری را پرداخت خواهند کرد که این موضوع می‌تواند در پیشرفت کلی سیستم تولیدی کشور تاثیر به‌سزایی داشته و به نوعی حامی تولیدکنندگان داخلی خواهد بود.